Pandemia jako katalizator zmian: jak COVID-19 przebudował polską politykę gospodarczą

Wstrząs, który wywrócił priorytety do góry nogami

Pamiętacie te pierwsze dni marca 2020 roku? W ciągu zaledwie tygodnia z gospodarki nastawionej na wzrost i konsumpcję przeskoczyliśmy do trybu walki o przetrwanie. Nagle okazało się, że najważniejsze nie są wskaźniki giełdowe czy wyniki sprzedażowe, ale liczba wolnych respiratorów i zapasy środków ochronnych.

W Warszawie rozmawiałem wtedy z właścicielem sieci restauracji, który właśnie inwestował w nowe lokale. W ciągu trzech dni straciłem 90% przychodów. Nie wiedziałem, czy płacić pensje, czy oszczędzać na czynsz – wspominał. Takich historii były tysiące. Rząd z dnia na dzień musiał przebudować całą strategię gospodarczą, stawiając na pierwszym miejscu nie wzrost PKB, ale utrzymanie płynności firm i miejsc pracy.

Od gaszenia pożarów do systemowych rozwiązań

Początki były chaotyczne. Tarcza Antykryzysowa powstawała właściwie na kolanie – pamiętam, jak przedsiębiorcy tygodniami czekali na obiecane dotacje, podczas gdy banki tonęły w stosach wniosków. Ale z czasem pojawiło się coś ciekawego: pandemia wymusiła zmianę myślenia o interwencji państwa w gospodarkę.

Polski Ład, mimo całej krytyki, był próbą wyjścia poza doraźną pomoc. Widać to szczególnie w zwiększonych wydatkach na służbę zdrowia – po latach niedofinansowania nagle znaleźliśmy dodatkowe miliardy na szpitale i sprzęt. Ciekawa była też ewolucja instrumentów wsparcia:

• Od jednorazowych dotacji do długoterminowych ulg podatkowych
• Od prostych zapomóg po kompleksowe programy modernizacyjne
• Od ratowania wszystkich po branżowe podejście

Gospodarcza ruletka: kto wyszedł na swoje?

Nie ma chyba lepszego przykładu na kaprysy pandemii niż porównanie dwóch sąsiadujących ze sobą biznesów w mojej dzielnicy. Właściciel księgarni ledwo wiązał koniec z końcem, podczas gdy obok sklep rowerowy notował rekordową sprzedaż. Ta nierównomierność stała się wyzwaniem dla polityki gospodarczej.

Najciekawsze jednak były branże, które potrafiły się przemeblować. Klub fitness, który z dnia na dzień przeszedł na treningi online. Restauracja zaadaptowana na catering dla szpitali. Te przypadki pokazują, że obok pomocy państwa, kluczowa okazała się przedsiębiorcza elastyczność.

Lekcje na przyszłość: czego nie wolno zapomnieć?

Dwa lata pandemii zostawiły trwałe ślady w polityce gospodarczej. Widać to szczególnie w trzech obszarach:

Po pierwsze – zdrowie publiczne przestało być traktowane jako koszt, a stało się inwestycją. Nawet najbardziej konserwatywni ekonomiści dziś przyznają, że bez sprawnego systemu ochrony zdrowia nie ma mowy o stabilnym wzroście.

Po drugie – uwierzyliśmy w cyfryzację. Firmy, które wcześniej bały się chmury obliczeniowej, nagle odkryły jej zalety. Urzędy przyspieszyły z e-usługami. To zmiana, która zostanie z nami na długo.

I wreszcie – pandemia obnażyła słabości naszego modelu gospodarczego. Zbyt duże uzależnienie od importu leków, brak strategicznych rezerw, kruchość małych firm. Teraz wiemy, że odporność gospodarcza to nie modne hasło, ale konieczność.

Najważniejsze jednak wydaje się co innego. Pandemia pokazała, że w kryzysie liczy się szybkość i odwaga w podejmowaniu decyzji. Czasem lepsze jest niedoskonałe działanie niż czekanie na idealne rozwiązanie. Ta lekcja może okazać się najtrwalszym dziedzictwem COVID-19 dla polskiej polityki gospodarczej.